ေလာကမွာ လူေတြ ေန႔စဥ္ႏွင့္အမွ် လႈပ္ရွားရုန္းကန္ေနၾကတာ၊ ေလာဘ၊ ေဒါသ၊ ေမာဟေတြနဲ႔ ေန႔စဥ္ ေျပးလႊား ေနၾကတာဟာ “ခ်မ္းသာသုခ”ကုိရွာေဖြဘုိ႔ အလုပ္မ်ားေနၾကတာပါ။ ဘယ္လုိပဲ အပင္ပန္းခံျပီး သုခကုိရွာေဖြ ေသာ္ျငားလည္း လူသားေတြေန႔စဥ္ရင္ဆုိင္ၾကဳံေတြ႕ေနၾကရတာေတာ့ ေလာကရဲ႕ အမွန္တရားျဖစ္တဲ့ ဒုကၡသစၥာ ပါပဲ။ ဒါဟာလည္း လုံး၀ေရွာင္လႊဲလုိ႔မရတ့ဲ “အမွန္တရားတစ္ခုပါ”။ တစ္ကယ္ေတာ့ “ခ်မ္းသာဆုိတဲ့ သေဘာ ကုိက ဒုကၡနဲ႔ကင္းျပီး ရလာရုိးထုံးစံမရွိပါဘူး။ ေလာကီ အာရုံကာမဂုဏ္တရားေတြကုိ လူေတြက ခ်မ္းသာလုိ႔ မွတ္ယူၾကတာပါ၊ (မဂ္၊ ဖုိလ္ မရေသးတဲ့သက္ရွိသတၱ၀ါတုိင္းေပါ့)၊ ဒီခ်မ္းသာသုခေတြဟာ ေသာက္ေလ ေသာက္ ေလငတ္မေျပ၊ ေနာက္ဆုံး ေသာက္ေနရင္းန႔ဲပဲ ဒုကၡေရာက္ၾကရတာပါပဲ။ ခ်မ္းသာေနာက္ကုိ လုိက္ေနသမွ်ေတာ့ ကုိယ့္အရိပ္ကုိ ဖမ္းမိဘုိ႔ ၾကိဳးစားေနတဲ့ လူရူးတစ္ေယာက္လုိ ေနာက္ဆုံးေတာ့ အေမာစုိ႔လဲက်ရတဲ့နိဂုံးမွာ အဆုံးသတ္ၾကရတာပါပဲ။
ေလာကမွာခ်မ္းသာၾကီးပြါးေနတဲ့ လူတစ္ေယာက္ကုိ လူသားေတြက အားက်တတ္ပါတယ္။ တစ္ကယ္တမ္းသူတုိ႔ အားက်တယ္ဆုိတာ အဲဒိလူခ်မ္းသာရဲ႕ စည္းဇိမ္ခ်မ္းသာကုိပဲ ျမင္ျပီး အားက်တာပါ။ အဲဒိစည္းဇိမ္ခ်မ္းသာေနာက္ က ၾကိးမားလြန္တဲ့ ေသာက၊ ဒုကၡေတြရဲ႕ ထုတည္ကုိ ျမင္ႏုိင္ရင္ေတာ့ အျပည့္အ၀ အားက်နုိင္မယ္မထင္ပါဘူး။ ေလာကမွာ ဆုိရုိးစကားတစ္ခြန္းရွိပါတယ္။ “သူေဌးၾကီးရင္ ေၾကြးၾကိးတယ္” တဲ့။ ေလာကမွာတစ္ဆယ္ပဲ ခ်မ္းသာ တဲ့သူဟာ သူတစ္ပါးဆီက အရင္းႏွီးေငြေခ်းတဲ့အခါမွာ တစ္ဆယ္ထက္သူ ပုိမေခ်းပါဘူး။ တစ္ရာရွိတဲ့သူကေတာ့ ႏွစ္ရာေခ်းဘုိ႔ ၀န္မေလးသလုိ သုံးရာဆုိလည္း ခပ္လြယ္လြယ္ပါပဲ။ ဒါက သူရဲ႕လည္ပါတ္ႏုိင္စြမး္ကုိ သူယုံၾကည္ တာပါ။ ဒါေပမယ့္ အဲဒိလုိ မလည္ပါတ္ႏုိင္လုိ႔ သတင္းစာထဲမွာ သန္းၾကြယ္သူေဌးေတြရဲ႕ ကိုယ့္ကုိယ္ကုိ အသုံးစီ ရင္တဲ့ သတင္းေတြကုိ လစဥ္နဲ႔အမွ် ဖတ္ေနၾကရတာပါ။ ေငြေၾကးစည္းဇိမ္ေတြဟာ ရွာေဖြရစဥ္မွာလည္း အလြန္ ဆင္းရဲလွပါတယ္။ ေလာဘ၊ ေဒါသ၊ ေမာဟ ဆုိတာေတြဟာ စီးပြါးေရးသမားေတြအတြက္ ေန႔စဥ္ေပါင္းသင္း ေနရတဲ့ မရွိမေကာင္း၊ ရွိမေကာင္း အေပါင္းသင္းေတြပါပဲ။ စီးပြါးေရးေလာကမွာ တစ္ေယာက္နဲ႔ တစ္ေယာက္ ေခါင္းပုံျဖတ္တာတုိ႔။ မတရား အႏုိင္ယူတာတို႔ ဆုိတာေတြဟာ ၾကာလာေတာ့လည္း “အမွားၾကာ အမွန္ျဖစ္” ဆုိသလုိပဲ အကုသုိလ္လုိ႔ကုိလုိ႔ မထင္ၾကေတာ့ပါဘူး။ သူတုိ႔အျမဲလက္ကုိင္ထားၾကတဲ့ စကားကေတာ့ “အူမ ေတာင့္မွ သီလေစာင့္ႏိုင္မယ္”ဆုိတဲ့ စကားပါ။ အဲဒိလုိ အူမေတာင့္မွ သီလေစာင့္ႏုိင္မယ္ဆုိရင္ေတာ့ ဘယ္ေတာ့ မွ သီလေစာင့္ႏိုင္မွာ မဟုတ္ပါဘူး။ ဘာလုိ႔လည္းဆုိေတာ့ လူသားတုိ႔ရဲ႕အူမဟာ မေသမခ်င္း ဘယ္ေတာ့မွ ေတာင့္မွာ မဟုတ္လုိ႔ပါပဲ။
အဲဒိလုိ မေနမနားနဲ႔ရွာေဖြထားတဲ့ ပစၥည္း၊ဥစၥာေတြကုိ မေပ်ာက္မပ်က္ေအာင္ ထိမ္းသိမ္းရတဲ့ေနရာမွာေတာ့ ရွာေဖြတုံးကထက္ကုိ ပုိပင္ပန္းပါတယ္။ တစ္ခ်ဳိ႕ဆုိ စစ္တပ္နဲ႔ အေစာင့္ခ်ရတဲ့ သူေဌးေတြေတာင္ ကမၻာမွာ ၾကား ဖူးပါတယ္။ အဲဒိ သူရဲ႕ စိတ္အစဥ္ကုိ သူရဲ႕ ပစၥည္းဥစၥာေတြက အျမဲပဲခ်ည္ေႏွာင္လုိ႔ထားပါတယ္။ စားစား၊ သြား သြား၊ သူဟာ လြတ္လပ္မႈမရွိေတာ့ပါဘူး။ ေဟာ-အေၾကာင္းအမ်ဳိးနဲ႔ အဲဒိစည္းဇိမ္ေတြ ေပ်ာက္ပ်က္ကုန္ဆုံး သြားတဲ့အခါမွာေတာ့ စည္းဇိမ္ရွင္ရဲ႕ ေသာကဟာ အထြဋ္အထိပ္ကုိ ေရာက္သြားေတာ့တာပါပဲ။ အဒီမွာ ကုိယ့္ ကိုယ္ကုိ အဆုံးစီရင္တဲ့ ဇာတ္လမ္းေတြက ေခတ္စားလာေတာ့တာပါပဲ။ ခုလုိ ေျပာတာဟာ ပစၥည္းဥစၥာ ရွာေဖြ စုေဆာင္းျခင္း မျပဳရဘူးလုိ႔ မဆုိလုိပါဘူး။ ရွာေဖြတဲ့အခါမွ သတိေလးနဲ႔ မသမာေလာဘထားျပီး အႏၱရယ္မကင္း တဲ့ရွာေဖြနည္းနဲ႔ မရွာေဖြမိဘုိ႔နဲ႔။ ရလာတဲ့ပစၥည္း ဥစၥာေပၚမွာ အလြန္အကၽြံမတပ္မက္ေစပဲ၊ အကယ္၍မ်ား ကံမေကာင္း၊ အေၾကာင္းမလွလုိ႔ ေပ်ာက္ပ်က္သြားတဲ့အခါမွာလည္း “ျဖစ္ခ်ိန္တန္ျဖစ္၊ ပ်က္ခ်ိန္တန္ပ်က္” ဆုိတဲ့ ေလာက သဘာ၀ကုိ ႏွလုံးသြင္းလုိ႔ေလာကမွာ ဆက္လက္ျပိးေအခ်မ္းစြာေနထုိင္ႏုိင္ဘုိ႔အတြက္ အလြန္ပဲအေရး ၾကိးလွပါတယ္။
ျမတ္စြာဘုရားက ဓမၼစၾကာေဒသနာေတာ္မွာ “ဒုကၡစာရင္း”ကုိ ေဟာၾကားေပးထားတာရွိပါတယ္။ အဲဒိဆင္းရဲ ဒုကၡေတြကေတာ့ (၁)အမိ၀မ္းမွာ ကိန္းေအာင္းရျခင္းဟာလည္း အလြန္ဆင္းရဲပါတယ္။ ဒါကေတာ့ လူေတြမမွတ္ မိၾကေတာ့ ဒီဆင္းရဲကုိ လူေတြက စာရင္းထဲမွာ မထည့္ၾကပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ အကယ္၍မ်ား မွတ္မိမယ္ဆုိရင္ ေတာ့ က်ဥ္းက်ဥ္းၾကပ္ၾကပ္ေလးထဲမွာ ဘယ္ေလာက္ပူေလာင္ဆင္းရဲလုိက္မလဲဆုိတာ ခန္႔မွန္းမိမွာပါ။ (၂) အုိရ ျခင္းဟာလည္း ဆင္းရဲပါတယ္တဲ့။ ဒါကေတာ့ အားလုံးျမင္သာတဲ့ ဆင္းရဲတစ္ခုပါ။ အုိလာျပီဆုိရင္ ဘာမွမ ေတာ့ပါဘူး။ ဒါက ထင္ရွားတဲ့ ဆင္းရဲမုိ႔ အက်ယ္ခ်ဲ႕စရာမလုိေတာ့ပါဘူး။ (၃) က်န္းမာေရး မေကာင္း ျဖစ္ရျခင္း ဟာလည္း ၾကီးမားတဲ့ဆင္းရဲတစ္ခုပါ။ တစ္ခ်ဳိ႕ဆုိ အသက္ရွင္ေနေပမယ့္ လူေသတစ္ေယာက္လုိ အိပ္ယာထဲ တစ္ ခ်ိန္လုံးလွဲေနရတဲ့ နာက်င္ေနရတဲ့ လူမ်ဳိးေတာင္ ေလာကမွ ေရတြက္လုိ႔ မကုန္ႏုိင္ပါဘူး။ ဘယ္ေလာက္ ဆင္းရဲ မလဲဆုိတာ ေတြးသာၾကည့္ေပေတာ့။ ေနာက္(၄)ကေတာ့ ေလာကရဲ႕ အထြဋ္အထိပ္ ဆင္းရဲပါ။ ဘာလဲ ဆုိေတာ့ “ေသျခင္း”။ ေလာကမွာ ဘယ္သူမွ မေသခ်င္ပါဘူး။ (စိတ္ဓါတ္ပုံမွန္ရွိမယ္ဆုိရင္ေပါ့ေလ)။
လမ္းေဘးမွာေတာင္းစားေနတဲ့ သူေတာင္းစားေတြေတာင္ ဒီေလာက္ဆင္းရဲတာ “ေသခ်င္လား”လုိ႔သြားေမးရင္ သူက မေသခ်င္ဘူးလုိ႔ပဲေျဖမွာပါ။ ဘာလုိ႔လည္းဆုိေတာ့ “ေသျခင္းဆင္းရဲ”ဟာ ေနစရာမရွိ၊ စားစရာမရွိတဲ့ ဆင္းရဲထက္ပုိဆုိးလုိ႔ပါ။ သတၱ၀ါေတြမွာ ဘ၀ကုိတပ္မက္တတ္တဲ့ “ဘ၀နိကႏၱိကတဏွာ”ဆုိတာရွိပါတယ္။ အဲဒိ တဏွာေၾကာင့္ပဲ စကားေျပာတတ္မယ္ဆုိရင္ လမ္းေဘးက ေခြးေလးတစ္ေကာင္ကုိ ေသခ်င္လားလုိ႔သြားေမး ရင္ သူလည္းေသခ်င္တယ္လုိ႔ ေျပာမွာမဟုတ္ပါဘူး။ ေနာက္ဆင္းရဲတစ္မ်ဳိးကေတာ့ အသက္ရွင္ၾကတဲ့ သူေတြ အတြက္ေတာ့ အဆုိးဆုံးလုိ႔ မွတ္ယူထားၾကတဲ့ ဆင္းရဲပါ။ (၅) မခ်စ္တဲ့သူနဲ႔ အတူေနရျခင္း (၆)ခ်စ္တဲ့သူနဲ႔ ေ၀းကြားရျခင္းဆုိတဲ့ ဆင္းရဲကုိ လူသားေတြအလြန္ပဲေၾကာက္ရြံ႕လွပါတယ္။ ဘယ္လုိပင္ေၾကာက္ရြံ႕သည္ျဖစ္ေစ၊ ဒီဆင္းရဲကို မည္သူမွ် ေက်ာ္လြန္ႏုိင္ျခင္းမရွိပါဘူး။ လူေတြဟာ ခ်စ္တဲ့သူနဲ႔ေတြ႕တဲ့ အခါ ေပ်ာ္တယ္၊ စကားအတူ ေျပာရရင္ေပ်ာ္တယ္။ ကိုယ္ခ်စ္တဲ့သူကို အျမဲပဲ ျမင္ေနေတြ႕ေနခ်င္တယ္။ တစ္ခါတစ္ရံသတိ လက္လႊတ္ခ်စ္မိျပီ ဆုိရင္ေတာ့ ၀မ္းနည္းစရာေတြျဖစ္လာေတာ့တာပါပဲ။ ခ်စ္ရင္လည္းသတိေလးနဲ႔ ခ်စ္တတ္ဘုိ႔ အေရးၾကိးပါတယ္။ ဘယ္လုိ သတိေလးလည္း ဆုိေတာ့ ေလာကဆုိတာ အျမဲတမ္းေျပာင္းလည္းေနတယ္ဆုိတဲ့ သတိေလးတစ္ခုရွိ ရင္ကုိပဲ ခ်စ္ရတာသက္သာပါတယ္။ ကုိယ္ခ်စ္တဲ့သူဟာလည္း လူသားတစ္ေယာက္ျဖစ္တဲ့အတြက္ ေျပာင္းလဲ တတ္တယ္ ဆုိတာမေမ့ပါနဲ႔။ သူကကုိယ့္ကုိ ခ်စ္တဲ့စိတ္၊ ကုိယ္က သူ႕ကုိခ်စ္တဲ့ စိတ္ေတြကေရာ ျမဲပါတယ္လုိ႔ ဘယ္သူမွ အာမမခံႏိုင္ပါဘူး။ (လူ႕စိတ္ဟာ ေမ်ာက္စိတ္လုိပဲ လုိ႔ အဆုိရွိတယ္မုိ႔လား) ။
အကယ္၍မ်ားေရွ႕ေရစက္ေတြ ခိုင္ျမဲလြန္းလုိ႔ ခ်စ္ျခင္းတရားေတြ တည္တံ့တယ္ရွိေစဦး၊ ေလာကမွာဘယ္သူ႕ကိုမွ မ်က္ႏွာမလုိက္တတ္တဲ့ “သခၤါရ”တရားက တစ္ခ်ိန္ခ်ိန္မွာ အဲဒိခ်စ္ျခင္းတရားကို ခြဲပစ္မွာေသခ်ာပါတယ္။ မုန္းတဲ့ သူကိုေန႔စဥ္ျမင္ေနရတဲ့ ဆင္းရဲကေတာ့ ေျပာေနစရာေတာင္မလုိေတာ့ပါဘူး။ ေနာက္အေရးၾကိးတဲ့ ဆင္းရဲက ေတာ့ (၇)လုိခ်င္တာ မရတာ ဆင္းရဲတစ္ခုပါ။ ကိုယ္က ပစၥည္းတစ္ခုကို လုိခ်င္ေနျပီဆုိရင္ အဲဒိတပ္မက္မႈက ေတာ္ေတာ္ေလးကုိ ႏွိပ္စက္ပါတယ္။ မရမျခင္း စားလည္းဒီစိတ္၊ သြားလည္း ဒီစိတ္နဲ႔ အဲဒီအရာကို မရမျခင္း ေနရ ထုိင္ရတာေတာ္ေတာ္ကို အဆင္မေျပပါဘူး။ သက္မဲ့ အရာ၀တၳဳေပၚမွာစြဲလမ္းမွ ဆင္းရဲတာမဟုတ္ပါဘူး။ သက္ရွိ သတၱ၀ါေတြအေပၚစြဲလမ္းရင္လည္း ဆင္းရဲတာပါပဲ။ တစ္ခါတစ္ေလ အဲဒိဆင္းရဲက ပိုဆုိးတတ္ပါတယ္။ ေနာက္ဆုံး ဆင္းရဲကုိ စာရင္းခ်ဳပ္လုိက္တဲ့အခါ (၈) ဒီလက္ရွိပိုင္ဆုိင္ထားတဲ့ ခႏၶာငါးပါးကုိ ပုိင္ဆုိင္ထားတာကုိက ဆင္းရဲတုံးၾကီးကုိ ပုိင္ဆုိင္ထားတာပါလုိ႔ ျမတ္စြာဘုရားက ေဟာေတာ္မူပါတယ္။ ျမတ္ဗုဒၶက ေလာကရဲ႕ ခ်မ္းသာ ေတြကိုလည္း မ်က္ကြယ္မျပဳပါဘူး။ ေလာကကို ဗုဒၶက အေျခေနေပၚမူတည္ျပိး အဆင့္သုံးဆင့္ သတ္မွတ္ေတာ္မူ ပါတယ္။ (၁) အႆာဒ၊ သာယာမႈလုိ႔ အဓိပၸါယ္ရပါတယ္။ ခ်မ္းသာျခင္းရဲ႕ အဓိပၸါယ္တူ ေ၀ါဟာရတစ္ခုပါ။ ကိုယ္ လုိခ်င္တာရရင္ ခ်မ္းသာတယ္၊ ခ်စ္တဲ့သူနဲ႔ေတြ႕ရရင္ ခ်မ္းသာတယ္၊ ရုပ္ရည္အဆင္းလွပရင္ ခ်မ္းသာတယ္ စ သည္အားျဖင့္ လူသားတုိ႔ ယုံၾကည္ေနၾကတဲ့ ခ်မ္းသာကုိ ျမတ္ဗုဒၶက မ်က္ကြယ္ျပဳေတာ္မမူပါဘူး။ ဒါေတြဟာ လည္း တစ္ကယ္ရေနတဲ့အခ်ိန္မွာ ခ်မ္းသာေတြပါပဲလုိ႔ မိန္႔ၾကားေတာ္မူပါတယ္။ နံပါတ္(၂) အာဒီန၀၊ ဒါကေတာ့ ေစာေစာက ခ်မ္းသာေတြရဲ႕ အျပစ္ေတြပါ။ အဲဒိခ်မ္းသာေတြဟာ ဘယ္အရာမွ မျမဲျခင္းသေဘာရွိပါတယ္။ ခ်စ္သူ နဲ႔ေတြ႕ဆုံရျခင္းရဲ႕ အဆုံးဟာ လမ္းခြဲရျခင္းပါ။ ရုပ္ရည္ေလးေတြ လွပေနျခင္းရဲ႕ အဆုံးသတ္ဟာ မလွမပအုိျခင္း မွာ အဆုံးသတ္ရပါတယ္။ နံပါတ္သုံးကေတာ့ တစ္ကယ့္ခ်မ္းသာစစ္ကုိ ညႊန္ၾကားေတာ္မူထားတာပါ၊ (၃) အာဒီန ၀၊ လြန္ေျမာက္ျခင္း၊ သုိ႔မဟုတ္ ထြက္ေျမာက္ျခင္း အဲဒိစြဲလမ္းတပ္မက္မႈေတြကို လြန္ေျမာက္ႏိုင္မွ သုိ႔မဟုတ္ အဲဒိ စြဲလမ္းတပ္မက္မႈတုိ႔မွ ထြက္ေျမာက္ႏုိင္မွ တစ္ကယ့္ခ်မ္းသာစစ္ကုိ ရႏုိင္မွာပါ။ အဲဒိခ်မ္းသာစစ္ကေတာ့ ဆင္းရဲ ျခင္းအားလုံးရဲ႕ အဆုံးသတ္ရာ “နိဗၺာန္”ပါပဲလုိ႔ ညႊန္ျပဳရင္း “ေလာကကို လႊမ္းမုိးေသာ အမွန္တရားတစ္ခု” ေဆာင္းပါးကို အဆုံးသတ္လုိက္ပါတယ္။
ကိုးကား
၁။ ။ဓမၼစၾကာ ပါဠိေတာ္
၂။ ။ဓမၼစာေပမ်ဳိးစုံႏွင့္ ေလာကအေတြ႕အၾကဳံ။
ေလာကမွာခ်မ္းသာၾကီးပြါးေနတဲ့ လူတစ္ေယာက္ကုိ လူသားေတြက အားက်တတ္ပါတယ္။ တစ္ကယ္တမ္းသူတုိ႔ အားက်တယ္ဆုိတာ အဲဒိလူခ်မ္းသာရဲ႕ စည္းဇိမ္ခ်မ္းသာကုိပဲ ျမင္ျပီး အားက်တာပါ။ အဲဒိစည္းဇိမ္ခ်မ္းသာေနာက္ က ၾကိးမားလြန္တဲ့ ေသာက၊ ဒုကၡေတြရဲ႕ ထုတည္ကုိ ျမင္ႏုိင္ရင္ေတာ့ အျပည့္အ၀ အားက်နုိင္မယ္မထင္ပါဘူး။ ေလာကမွာ ဆုိရုိးစကားတစ္ခြန္းရွိပါတယ္။ “သူေဌးၾကီးရင္ ေၾကြးၾကိးတယ္” တဲ့။ ေလာကမွာတစ္ဆယ္ပဲ ခ်မ္းသာ တဲ့သူဟာ သူတစ္ပါးဆီက အရင္းႏွီးေငြေခ်းတဲ့အခါမွာ တစ္ဆယ္ထက္သူ ပုိမေခ်းပါဘူး။ တစ္ရာရွိတဲ့သူကေတာ့ ႏွစ္ရာေခ်းဘုိ႔ ၀န္မေလးသလုိ သုံးရာဆုိလည္း ခပ္လြယ္လြယ္ပါပဲ။ ဒါက သူရဲ႕လည္ပါတ္ႏုိင္စြမး္ကုိ သူယုံၾကည္ တာပါ။ ဒါေပမယ့္ အဲဒိလုိ မလည္ပါတ္ႏုိင္လုိ႔ သတင္းစာထဲမွာ သန္းၾကြယ္သူေဌးေတြရဲ႕ ကိုယ့္ကုိယ္ကုိ အသုံးစီ ရင္တဲ့ သတင္းေတြကုိ လစဥ္နဲ႔အမွ် ဖတ္ေနၾကရတာပါ။ ေငြေၾကးစည္းဇိမ္ေတြဟာ ရွာေဖြရစဥ္မွာလည္း အလြန္ ဆင္းရဲလွပါတယ္။ ေလာဘ၊ ေဒါသ၊ ေမာဟ ဆုိတာေတြဟာ စီးပြါးေရးသမားေတြအတြက္ ေန႔စဥ္ေပါင္းသင္း ေနရတဲ့ မရွိမေကာင္း၊ ရွိမေကာင္း အေပါင္းသင္းေတြပါပဲ။ စီးပြါးေရးေလာကမွာ တစ္ေယာက္နဲ႔ တစ္ေယာက္ ေခါင္းပုံျဖတ္တာတုိ႔။ မတရား အႏုိင္ယူတာတို႔ ဆုိတာေတြဟာ ၾကာလာေတာ့လည္း “အမွားၾကာ အမွန္ျဖစ္” ဆုိသလုိပဲ အကုသုိလ္လုိ႔ကုိလုိ႔ မထင္ၾကေတာ့ပါဘူး။ သူတုိ႔အျမဲလက္ကုိင္ထားၾကတဲ့ စကားကေတာ့ “အူမ ေတာင့္မွ သီလေစာင့္ႏိုင္မယ္”ဆုိတဲ့ စကားပါ။ အဲဒိလုိ အူမေတာင့္မွ သီလေစာင့္ႏုိင္မယ္ဆုိရင္ေတာ့ ဘယ္ေတာ့ မွ သီလေစာင့္ႏိုင္မွာ မဟုတ္ပါဘူး။ ဘာလုိ႔လည္းဆုိေတာ့ လူသားတုိ႔ရဲ႕အူမဟာ မေသမခ်င္း ဘယ္ေတာ့မွ ေတာင့္မွာ မဟုတ္လုိ႔ပါပဲ။
အဲဒိလုိ မေနမနားနဲ႔ရွာေဖြထားတဲ့ ပစၥည္း၊ဥစၥာေတြကုိ မေပ်ာက္မပ်က္ေအာင္ ထိမ္းသိမ္းရတဲ့ေနရာမွာေတာ့ ရွာေဖြတုံးကထက္ကုိ ပုိပင္ပန္းပါတယ္။ တစ္ခ်ဳိ႕ဆုိ စစ္တပ္နဲ႔ အေစာင့္ခ်ရတဲ့ သူေဌးေတြေတာင္ ကမၻာမွာ ၾကား ဖူးပါတယ္။ အဲဒိ သူရဲ႕ စိတ္အစဥ္ကုိ သူရဲ႕ ပစၥည္းဥစၥာေတြက အျမဲပဲခ်ည္ေႏွာင္လုိ႔ထားပါတယ္။ စားစား၊ သြား သြား၊ သူဟာ လြတ္လပ္မႈမရွိေတာ့ပါဘူး။ ေဟာ-အေၾကာင္းအမ်ဳိးနဲ႔ အဲဒိစည္းဇိမ္ေတြ ေပ်ာက္ပ်က္ကုန္ဆုံး သြားတဲ့အခါမွာေတာ့ စည္းဇိမ္ရွင္ရဲ႕ ေသာကဟာ အထြဋ္အထိပ္ကုိ ေရာက္သြားေတာ့တာပါပဲ။ အဒီမွာ ကုိယ့္ ကိုယ္ကုိ အဆုံးစီရင္တဲ့ ဇာတ္လမ္းေတြက ေခတ္စားလာေတာ့တာပါပဲ။ ခုလုိ ေျပာတာဟာ ပစၥည္းဥစၥာ ရွာေဖြ စုေဆာင္းျခင္း မျပဳရဘူးလုိ႔ မဆုိလုိပါဘူး။ ရွာေဖြတဲ့အခါမွ သတိေလးနဲ႔ မသမာေလာဘထားျပီး အႏၱရယ္မကင္း တဲ့ရွာေဖြနည္းနဲ႔ မရွာေဖြမိဘုိ႔နဲ႔။ ရလာတဲ့ပစၥည္း ဥစၥာေပၚမွာ အလြန္အကၽြံမတပ္မက္ေစပဲ၊ အကယ္၍မ်ား ကံမေကာင္း၊ အေၾကာင္းမလွလုိ႔ ေပ်ာက္ပ်က္သြားတဲ့အခါမွာလည္း “ျဖစ္ခ်ိန္တန္ျဖစ္၊ ပ်က္ခ်ိန္တန္ပ်က္” ဆုိတဲ့ ေလာက သဘာ၀ကုိ ႏွလုံးသြင္းလုိ႔ေလာကမွာ ဆက္လက္ျပိးေအခ်မ္းစြာေနထုိင္ႏုိင္ဘုိ႔အတြက္ အလြန္ပဲအေရး ၾကိးလွပါတယ္။
ျမတ္စြာဘုရားက ဓမၼစၾကာေဒသနာေတာ္မွာ “ဒုကၡစာရင္း”ကုိ ေဟာၾကားေပးထားတာရွိပါတယ္။ အဲဒိဆင္းရဲ ဒုကၡေတြကေတာ့ (၁)အမိ၀မ္းမွာ ကိန္းေအာင္းရျခင္းဟာလည္း အလြန္ဆင္းရဲပါတယ္။ ဒါကေတာ့ လူေတြမမွတ္ မိၾကေတာ့ ဒီဆင္းရဲကုိ လူေတြက စာရင္းထဲမွာ မထည့္ၾကပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ အကယ္၍မ်ား မွတ္မိမယ္ဆုိရင္ ေတာ့ က်ဥ္းက်ဥ္းၾကပ္ၾကပ္ေလးထဲမွာ ဘယ္ေလာက္ပူေလာင္ဆင္းရဲလုိက္မလဲဆုိတာ ခန္႔မွန္းမိမွာပါ။ (၂) အုိရ ျခင္းဟာလည္း ဆင္းရဲပါတယ္တဲ့။ ဒါကေတာ့ အားလုံးျမင္သာတဲ့ ဆင္းရဲတစ္ခုပါ။ အုိလာျပီဆုိရင္ ဘာမွမ ေတာ့ပါဘူး။ ဒါက ထင္ရွားတဲ့ ဆင္းရဲမုိ႔ အက်ယ္ခ်ဲ႕စရာမလုိေတာ့ပါဘူး။ (၃) က်န္းမာေရး မေကာင္း ျဖစ္ရျခင္း ဟာလည္း ၾကီးမားတဲ့ဆင္းရဲတစ္ခုပါ။ တစ္ခ်ဳိ႕ဆုိ အသက္ရွင္ေနေပမယ့္ လူေသတစ္ေယာက္လုိ အိပ္ယာထဲ တစ္ ခ်ိန္လုံးလွဲေနရတဲ့ နာက်င္ေနရတဲ့ လူမ်ဳိးေတာင္ ေလာကမွ ေရတြက္လုိ႔ မကုန္ႏုိင္ပါဘူး။ ဘယ္ေလာက္ ဆင္းရဲ မလဲဆုိတာ ေတြးသာၾကည့္ေပေတာ့။ ေနာက္(၄)ကေတာ့ ေလာကရဲ႕ အထြဋ္အထိပ္ ဆင္းရဲပါ။ ဘာလဲ ဆုိေတာ့ “ေသျခင္း”။ ေလာကမွာ ဘယ္သူမွ မေသခ်င္ပါဘူး။ (စိတ္ဓါတ္ပုံမွန္ရွိမယ္ဆုိရင္ေပါ့ေလ)။
လမ္းေဘးမွာေတာင္းစားေနတဲ့ သူေတာင္းစားေတြေတာင္ ဒီေလာက္ဆင္းရဲတာ “ေသခ်င္လား”လုိ႔သြားေမးရင္ သူက မေသခ်င္ဘူးလုိ႔ပဲေျဖမွာပါ။ ဘာလုိ႔လည္းဆုိေတာ့ “ေသျခင္းဆင္းရဲ”ဟာ ေနစရာမရွိ၊ စားစရာမရွိတဲ့ ဆင္းရဲထက္ပုိဆုိးလုိ႔ပါ။ သတၱ၀ါေတြမွာ ဘ၀ကုိတပ္မက္တတ္တဲ့ “ဘ၀နိကႏၱိကတဏွာ”ဆုိတာရွိပါတယ္။ အဲဒိ တဏွာေၾကာင့္ပဲ စကားေျပာတတ္မယ္ဆုိရင္ လမ္းေဘးက ေခြးေလးတစ္ေကာင္ကုိ ေသခ်င္လားလုိ႔သြားေမး ရင္ သူလည္းေသခ်င္တယ္လုိ႔ ေျပာမွာမဟုတ္ပါဘူး။ ေနာက္ဆင္းရဲတစ္မ်ဳိးကေတာ့ အသက္ရွင္ၾကတဲ့ သူေတြ အတြက္ေတာ့ အဆုိးဆုံးလုိ႔ မွတ္ယူထားၾကတဲ့ ဆင္းရဲပါ။ (၅) မခ်စ္တဲ့သူနဲ႔ အတူေနရျခင္း (၆)ခ်စ္တဲ့သူနဲ႔ ေ၀းကြားရျခင္းဆုိတဲ့ ဆင္းရဲကုိ လူသားေတြအလြန္ပဲေၾကာက္ရြံ႕လွပါတယ္။ ဘယ္လုိပင္ေၾကာက္ရြံ႕သည္ျဖစ္ေစ၊ ဒီဆင္းရဲကို မည္သူမွ် ေက်ာ္လြန္ႏုိင္ျခင္းမရွိပါဘူး။ လူေတြဟာ ခ်စ္တဲ့သူနဲ႔ေတြ႕တဲ့ အခါ ေပ်ာ္တယ္၊ စကားအတူ ေျပာရရင္ေပ်ာ္တယ္။ ကိုယ္ခ်စ္တဲ့သူကို အျမဲပဲ ျမင္ေနေတြ႕ေနခ်င္တယ္။ တစ္ခါတစ္ရံသတိ လက္လႊတ္ခ်စ္မိျပီ ဆုိရင္ေတာ့ ၀မ္းနည္းစရာေတြျဖစ္လာေတာ့တာပါပဲ။ ခ်စ္ရင္လည္းသတိေလးနဲ႔ ခ်စ္တတ္ဘုိ႔ အေရးၾကိးပါတယ္။ ဘယ္လုိ သတိေလးလည္း ဆုိေတာ့ ေလာကဆုိတာ အျမဲတမ္းေျပာင္းလည္းေနတယ္ဆုိတဲ့ သတိေလးတစ္ခုရွိ ရင္ကုိပဲ ခ်စ္ရတာသက္သာပါတယ္။ ကုိယ္ခ်စ္တဲ့သူဟာလည္း လူသားတစ္ေယာက္ျဖစ္တဲ့အတြက္ ေျပာင္းလဲ တတ္တယ္ ဆုိတာမေမ့ပါနဲ႔။ သူကကုိယ့္ကုိ ခ်စ္တဲ့စိတ္၊ ကုိယ္က သူ႕ကုိခ်စ္တဲ့ စိတ္ေတြကေရာ ျမဲပါတယ္လုိ႔ ဘယ္သူမွ အာမမခံႏိုင္ပါဘူး။ (လူ႕စိတ္ဟာ ေမ်ာက္စိတ္လုိပဲ လုိ႔ အဆုိရွိတယ္မုိ႔လား) ။
အကယ္၍မ်ားေရွ႕ေရစက္ေတြ ခိုင္ျမဲလြန္းလုိ႔ ခ်စ္ျခင္းတရားေတြ တည္တံ့တယ္ရွိေစဦး၊ ေလာကမွာဘယ္သူ႕ကိုမွ မ်က္ႏွာမလုိက္တတ္တဲ့ “သခၤါရ”တရားက တစ္ခ်ိန္ခ်ိန္မွာ အဲဒိခ်စ္ျခင္းတရားကို ခြဲပစ္မွာေသခ်ာပါတယ္။ မုန္းတဲ့ သူကိုေန႔စဥ္ျမင္ေနရတဲ့ ဆင္းရဲကေတာ့ ေျပာေနစရာေတာင္မလုိေတာ့ပါဘူး။ ေနာက္အေရးၾကိးတဲ့ ဆင္းရဲက ေတာ့ (၇)လုိခ်င္တာ မရတာ ဆင္းရဲတစ္ခုပါ။ ကိုယ္က ပစၥည္းတစ္ခုကို လုိခ်င္ေနျပီဆုိရင္ အဲဒိတပ္မက္မႈက ေတာ္ေတာ္ေလးကုိ ႏွိပ္စက္ပါတယ္။ မရမျခင္း စားလည္းဒီစိတ္၊ သြားလည္း ဒီစိတ္နဲ႔ အဲဒီအရာကို မရမျခင္း ေနရ ထုိင္ရတာေတာ္ေတာ္ကို အဆင္မေျပပါဘူး။ သက္မဲ့ အရာ၀တၳဳေပၚမွာစြဲလမ္းမွ ဆင္းရဲတာမဟုတ္ပါဘူး။ သက္ရွိ သတၱ၀ါေတြအေပၚစြဲလမ္းရင္လည္း ဆင္းရဲတာပါပဲ။ တစ္ခါတစ္ေလ အဲဒိဆင္းရဲက ပိုဆုိးတတ္ပါတယ္။ ေနာက္ဆုံး ဆင္းရဲကုိ စာရင္းခ်ဳပ္လုိက္တဲ့အခါ (၈) ဒီလက္ရွိပိုင္ဆုိင္ထားတဲ့ ခႏၶာငါးပါးကုိ ပုိင္ဆုိင္ထားတာကုိက ဆင္းရဲတုံးၾကီးကုိ ပုိင္ဆုိင္ထားတာပါလုိ႔ ျမတ္စြာဘုရားက ေဟာေတာ္မူပါတယ္။ ျမတ္ဗုဒၶက ေလာကရဲ႕ ခ်မ္းသာ ေတြကိုလည္း မ်က္ကြယ္မျပဳပါဘူး။ ေလာကကို ဗုဒၶက အေျခေနေပၚမူတည္ျပိး အဆင့္သုံးဆင့္ သတ္မွတ္ေတာ္မူ ပါတယ္။ (၁) အႆာဒ၊ သာယာမႈလုိ႔ အဓိပၸါယ္ရပါတယ္။ ခ်မ္းသာျခင္းရဲ႕ အဓိပၸါယ္တူ ေ၀ါဟာရတစ္ခုပါ။ ကိုယ္ လုိခ်င္တာရရင္ ခ်မ္းသာတယ္၊ ခ်စ္တဲ့သူနဲ႔ေတြ႕ရရင္ ခ်မ္းသာတယ္၊ ရုပ္ရည္အဆင္းလွပရင္ ခ်မ္းသာတယ္ စ သည္အားျဖင့္ လူသားတုိ႔ ယုံၾကည္ေနၾကတဲ့ ခ်မ္းသာကုိ ျမတ္ဗုဒၶက မ်က္ကြယ္ျပဳေတာ္မမူပါဘူး။ ဒါေတြဟာ လည္း တစ္ကယ္ရေနတဲ့အခ်ိန္မွာ ခ်မ္းသာေတြပါပဲလုိ႔ မိန္႔ၾကားေတာ္မူပါတယ္။ နံပါတ္(၂) အာဒီန၀၊ ဒါကေတာ့ ေစာေစာက ခ်မ္းသာေတြရဲ႕ အျပစ္ေတြပါ။ အဲဒိခ်မ္းသာေတြဟာ ဘယ္အရာမွ မျမဲျခင္းသေဘာရွိပါတယ္။ ခ်စ္သူ နဲ႔ေတြ႕ဆုံရျခင္းရဲ႕ အဆုံးဟာ လမ္းခြဲရျခင္းပါ။ ရုပ္ရည္ေလးေတြ လွပေနျခင္းရဲ႕ အဆုံးသတ္ဟာ မလွမပအုိျခင္း မွာ အဆုံးသတ္ရပါတယ္။ နံပါတ္သုံးကေတာ့ တစ္ကယ့္ခ်မ္းသာစစ္ကုိ ညႊန္ၾကားေတာ္မူထားတာပါ၊ (၃) အာဒီန ၀၊ လြန္ေျမာက္ျခင္း၊ သုိ႔မဟုတ္ ထြက္ေျမာက္ျခင္း အဲဒိစြဲလမ္းတပ္မက္မႈေတြကို လြန္ေျမာက္ႏိုင္မွ သုိ႔မဟုတ္ အဲဒိ စြဲလမ္းတပ္မက္မႈတုိ႔မွ ထြက္ေျမာက္ႏုိင္မွ တစ္ကယ့္ခ်မ္းသာစစ္ကုိ ရႏုိင္မွာပါ။ အဲဒိခ်မ္းသာစစ္ကေတာ့ ဆင္းရဲ ျခင္းအားလုံးရဲ႕ အဆုံးသတ္ရာ “နိဗၺာန္”ပါပဲလုိ႔ ညႊန္ျပဳရင္း “ေလာကကို လႊမ္းမုိးေသာ အမွန္တရားတစ္ခု” ေဆာင္းပါးကို အဆုံးသတ္လုိက္ပါတယ္။
“အားလုံးပဲ ဗုဒၶတရားေတာ္နဲ႔ ဘ၀ရဲ႕ ျငိမ္းခ်မ္းရာကို ရွာေဖြႏုိင္ၾကပါေစ”
အရွင္ေတဇာနႏၵ(ေစတနာပန္းခင္း၊ နိဗၺာန္ေဆာ္အသင္း)
အရွင္ေတဇာနႏၵ(ေစတနာပန္းခင္း၊ နိဗၺာန္ေဆာ္အသင္း)
ကိုးကား
၁။ ။ဓမၼစၾကာ ပါဠိေတာ္
၂။ ။ဓမၼစာေပမ်ဳိးစုံႏွင့္ ေလာကအေတြ႕အၾကဳံ။
